 |
|||||
|
|||||
Op BlueSky korte nieuwtjes en webverwijzingen, op deze website langere nieuws- en achtergrondartikelen.
'Ik wil voort werken en verder geen gelul'
Brieven van Frans Lodewijk Pannekoek aan Gerard Reve
Brieven van Frans Lodewijk Pannekoek aan Gerard Reve
8 april 2025
Bij de onvolprezen uitgeverij Fragment uit Leiden is recent weer een fraaie Reve-gerelateerde uitgave verschenen: de brieven die Frans Lodewijk Pannekoek aan Reve heeft geschreven, bezorgd en van aanvullende informatie voorzien door Nop Maas.
Pannekoek (1937- ) is een kunstenaar die in jaren 60 een periode in Pingjum (Fr.) woonde en bevriend was met Gerard Reve, die toen in het nabijgelegen Greonterp woonde. Ze kenden elkaar al eerder: ze troffen elkaar in de Gooise villa Jagtlust waar Fritzi Harmsen ten Beek resideerde.
Fritzi had Pannekoek de bijnaam 'Bullie van der Knaak' gegeven, omdat hij, altijd berooid, niet meer dan een rijksdaalder van mensen te leen durfde te vragen. In het fictionele werk van Reve treedt Pannekoek op als Bullie van der K.
De vriendschap tussen Reve en Pannekoek kreeg eind jaren 60 grote bekendheid door de publicatie van 'Veertien Etsen van Frans Lodewijk Pannekoek voor Arbeiders Verklaard'. Deze uitgave bevat het door Reve geschreven, gelijknamige verhaal (één van de hoogtepunten in het oeuvre van Reve) en afdrukken van etsen van Pannekoek. Gelijktijdig werd er ook een tentoonstelling georganiseerd en Reve zorgde met zijn contacten voor de publiciteit.
Albert Wulffers, Man met hoed moet zijn jongeman zonder hoed. Over Ies Spreekmeester, de ontwerper van het omslag van de eerste drukken van De Avonden.
22 december 2024
Recent verschenen bij Uitgeverij Fragment: een publicatie van Albert Wulffers over Ies Spreekmeester, de goeddeels onbekende ontwerper van de iconische omslag van de eerste drukken van De Avonden.Wulffers moet grote ,moeite doen om iets te weten te komen over Spreekmeester (1914-2000), die evenwel een productief tekenaar blijkt te zijn geweest maar om allerlei redenen vrijwel buiten de publiciteit is gebleven. Spreekmeester was meer een broodtekenaar dan een kunstenaar, in ieder geval, zo zag hij zichzelf. En het ontbreken van een duidelijk herkenbare stijl - in het boekje staan de meest uiteenlopende tekeningen van Spreekmeester - hielp ook niet.
Ies Spreekmeester in 1969, in de bibliotheek van het Rijksmuseum, op de befaamde groepsfoto ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van De Bezige Bij
Pogingen van Wulffers om te achterhalen in hoeverre Reve en Spreekmeester elkaar hebben gekend lopen nergens op uit. Het persoonlijke spoor dat Spreekmeester heeft achtergelaten is dusdanig gering dat een connectie vinden niet lukt. Misschien dat de publicatie van dit boekje nog nieuwe informatie naar brengt?
Christiaan Weijts, Hitteschilden. Symbolen en ironie bij Gerard Reve
28 november 2024
Recent verschenen bij Uitgeverij Fragment: Hitteschilden, een essay van Christiaan Weyts over symbolen en ironie bij Gerard Reve. Het essay is een bewerking van eerdere artikelen in De Groene Amsterdammer en NRC.Tekst op de achterflap:
Symboolblindheid: weinig kon Gerard Reve zo ergeren als de neiging van sommige lezers om alles letterlijk te interpreteren. In dit essay gaat Christiaan Weijts, die deze afkeer deelt, dieper in op symbolen en ironie in Reves literatuuropvatting. De cultuurkritiek die hier uit spreekt is alleen nog maar relevanter geworden, in onze tijd van sociale media, ontlezing en zeggen waar het op staat.
Een citaat:
Pagina 8/9:
Voor Reve was het symbool fundamenteel ambigu, open en onvoltooid. In Moeder en Zoon (1980) omschrijft hij dit treffend: 'Voorwaarde voor het op schrift of in beeld uitdrukken van een symbool was, dat de schrijver of schilder onwetend was van het feit, dat hij een symbool hanteerde. Wat er uitgedrukt werd, was iets, dat op geen enkele wijze vertolkt kon worden.'
Waarvoor 'staat' het konijn in De Avonden? Wat 'betekent' de Meedogenloze jongen? Waarvoor 'staat' die veelgeplaagde Ezel? De manier waarop we op de middelbare school vaak naar literatuur leren kijken - alsof de schrijver ons raadsels voorlegt die we adequaat moeten ontcijferen - zouden wel eens de eerste oogkleppen kunnen zijn op weg naar de symboolblindheid.
Uitgave: najaar 2024
Omvang: 28 p.
Formaat: 13x 20 cm
Vormgegeven door Huug Schipper, Studio Tint
Afwerking: omslag met flappen; cahiersteek
Oplage: 150 exemplaren plus enkele exemplaren hc
Prijs: 17,50 euro
Verzendkosten (binnen NL): 4,50 euro
Omvang: 28 p.
Formaat: 13x 20 cm
Vormgegeven door Huug Schipper, Studio Tint
Afwerking: omslag met flappen; cahiersteek
Oplage: 150 exemplaren plus enkele exemplaren hc
Prijs: 17,50 euro
Verzendkosten (binnen NL): 4,50 euro
Revenement in Huis van het Boek op 14 december
20 november 2024
Revenement, feestelijke afsluiting Reve-jaar
Een evenement voor alle Gerard Reve-liefhebbers, ter gelegenheid van zijn 100ste geboortejaar. In museum Huis van het Boek in Den Haag op 14 december van 14.00-17.00
Tijdens het Revenement praat hoofd Collectie Rickey Tax over de tentoonstelling ‘70 x De Avonden, 100 jaar Reve’, te zien tot en met 5 januari.
Geurt Naber, production manager van De Bezige Bij, belicht het productieproces van De Avonden.
Ontwerper en Reve-liefhebber Huug Schipper leidt een gesprek over de mysterieuze 47ste druk met o.a. Kees Aarts, die werkt aan de bibliografie van Reve, boekpromotor Just Enschedé en antiquaar in ruste Piet van Winden.
Verzamelaar Hans Matla toont een auteursexemplaar van De Avonden.
Albert Wulffers overhandigt het eerste exemplaar van zijn boek Man met hoed moet zijn jongeman zonder hoed aan Ron Spreekmeester, de zoon van de omslagontwerper van de eerste druk, Ies Spreekmeester. Dit boek verschijnt bij uitgeverij Fragment.
Tickets zijn helaas al niet meer verkrijgbaar. Het Revenement is uitverkocht en er is al een wachtlijst.
'Werkversies van Op Weg naar het Einde' gepubliceerd
17 november 2024
Met grote vertraging kan NadertotReve u melden dat in december 2023 bij Uitgeverij De Buitenkant, in samenwerking met de Stichting Johan Polak, de Werk (of wordings-)versies van Op Weg naar Het Einde zijn verschenen.
De uitgave zit in een harde cassette en bevat 6 katernen: 5 met de brieven en 1 met een inleiding en begeleidend schrijven. Slechts 5 brievenkaternen omdat in de collectie van Johan Polak de manuscripten van de eerste brief, 'Brief uit Edinburgh' om onduidelijke redenen ontbreken. De rest van de manuscripten zijn door Reve begin jaren 60 aan Johan Polak verkocht. Voor beiden een goede deal, want Reve was arm en hechtte weinig waarde aan 'kladpapier', Polak was rijk en hechtte veel waarde aan het kladpapier.
Cassette van de Werkversies
71ste druk van De Avonden bij De Bezige Bij
30 september 2024
Het is alweer oud nieuws maar het moet toch even geboekstaafd worden: in februari 2024 is bij uitgeverij De Bezige Bij is de 71ste druk van De Avonden verschenen. Daarmee is het boek nu al meer dan 75 jaar permanent in druk en een dergelijk aantal drukken is tamelijk uitzonderlijk.Het is dezelfde eenvoudige pocket als de 70ste druk, voor 10 euro, in een nieuwe reeks van de Bij met goedkope heruitgaven van Nederlandstalige klassiekers.
Verkrijgbaar bij de betere boekhandel
C.J. Aarts, 'De eerste druk'
14 juli 2024
Vers van de pers bij Uitgeverij Fragment (die inmiddels een aardig fonds aan Reve-gerelateerde uitgaven heeft opgebouwd), van C.J. Aarts, 'De eerste druk'. Deze uitgave is een voorproefje van een in 2025 te verschijnen (eveneens bij Fragment) bibliografie van Gerard Reve door C.J. Aarts. De kenners en verzamelaars weten: dat is geen eenvoudige klus.
'De eerste druk' behandelt de drukgeschiedenis van De Avonden en verschijnt ter gelegenheid van de tentoonstelling '70 x De Avonden, 100 jaar Reve' in Huis van het boek te ’s-Gravenhage.
omslag C.J. Aarts, De Eerste Druk
Over het boekje:
Het boek is te bestellen via de website van de uitgeverij
Omvang: 8 pagina’s omslag en 12 pagina’s binnenwerk
Illustraties: binnenzijde omslag (fondsaanbieding Najaar 1947 – De Bezige Bij)
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 12 x 21 cm
Uitvoering: cahiersteek
Oplage: 150 exemplaren plus enige h.c.
Prijs: 10 euro (excl. verzendkosten)
2024
Omvang: 8 pagina’s omslag en 12 pagina’s binnenwerk
Illustraties: binnenzijde omslag (fondsaanbieding Najaar 1947 – De Bezige Bij)
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 12 x 21 cm
Uitvoering: cahiersteek
Oplage: 150 exemplaren plus enige h.c.
Prijs: 10 euro (excl. verzendkosten)
2024
Binnenzijde omslag: pagina's over De Avonden uit fondsaanbieding najaar 1947 De Bezige Bij
Tentoonstelling '70 x De Avonden, 100 jaar Reve'
13 juli 2024
Van 12 juli 2024 t/m 5 januari 2025 organiseert het Haagse museum Huis van het boek ter gelegenheid van het 100ste geboortejaar van Gerard Reve de tentoonstelling '70 x De Avonden, 100 jaar Reve'.
De tentoonstelling toont alle omslagen van Reve’s debuutroman De Avonden. Volgens de officiele opgave van Uitgeverij De Bezige Bij kent De Avonden inmiddels 70 oplagen [red: niet iedere druk heeft een andere omslag: het aantal verschillende omslagen is aanzienlijk minder dan 70].
De omslagen bieden tevens een overzicht van beeldbepalende boekontwerpers van naoorlogs Nederland, onder wie Ies Spreekmeester, Han de Vries, Karel Beunis, Jacques Janssen, Rick Vermeulen en Rudo Hartman.
Fragment website Huis van het Boek
De getoonde Nederlandse omslagen van het boek zijn grotendeels uit de collectie van verzamelaar en Reve-liefhebber Albert Wulffers. Hij kocht zijn eerste exemplaar op 5 december 1963 en verzamelde daarna hartstochtelijk de verschillende Nederlandse edities. Daaronder de eerste druk, de vele herdrukken en de vierdelige stripbewerking van Dick Matena uit 2003-2005.
Frank van Dijl - 'Ik moet weer aan het werk. Echt hoor, mijn boek moet af'
3 juli 2024
Deel 3 van het drieluik over Nader tot U.
Met 'Ik moet weer aan het werk. Echt hoor, mijn boek moet af' voltooit Frank van Dijl zijn zesdelige reeks beschouwingen over de reisbrieven die Gerard Kornelis van het Reve publiceerde in het tijdschrift Tirade (1962–1966) en vervolgens bundelde in Op weg naar het einde (1963) en Nader tot U (1966).
Beide boeken sloegen aan, waardoor een einde kwam aan de 'jaren van tasten, zoeken en dwalen' die waren gevolgd nadat het succes van De Avonden (1947) was weggeëbd. Reve had zijn nieuwe vorm gevonden, maar de magie leek nog voor het voltooien van Nader tot U uitgewerkt: de laatste brieven kwamen slechts moeizaam tot stand.
Omslag Frank van Dijl - 'Ik moet weer aan het werk. Echt hoor, mijn boek moet af'
Omvang: 68 p.
Illustraties: binnenzijde omslag (omslagen Tirade)
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 13 x 20 cm
Uitvoering: genaaid gebrocheerd
Oplage: 125 exemplaren plus enige h.c.
Prijs: 22,50 euro
2024
Illustraties: binnenzijde omslag (omslagen Tirade)
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 13 x 20 cm
Uitvoering: genaaid gebrocheerd
Oplage: 125 exemplaren plus enige h.c.
Prijs: 22,50 euro
2024
Interview met Nop maas in HP/De Tijd
30 juni 2024
Een groot interview (6 pagina’s) met Nop Maas in het dubbele zomernummer 2024 van HP/De Tijd
Enkele opmerkelijke zaken:
Over zijn gezondheid:
Ten tijde van het interview is hij juist een paar dagen terug uit het ziekenhuis, waar een stukje lever werd weggenomen. "Drie jaar gelden kreeg ik darmkanker en af en toe heb ik te maken met uitzaaiingen. Afgelopen december bijvoorbeeld is een stukje long geamputeerd. Maar op zich zaaien die uitzaaiingen weer niet uit, dus volgens de arts kan ik de 100 wel halen."
Over de door hem bezorgde oorlogsdagboeken van Hanny Michaelis:
Maas denkt dat de dagboeken van Michaelis voor het doorgronden van het lot van de Joodse onderduikers belangrijker zijn dan die van Anne Frank en Etty Hillesum.
Over de auteurrechten van Hanny Michaelis:
Die blijken bij Wouter van oorschot te berusten. Michaelis heeft haar dichtbundels altijd bij Van Oorschot uitgegeven en het auteursrecht heeft ze nagelaten aan de uitgeverij. Bij de verkoop van de uitgeverij in 2015 heeft Wouter (de verkopende partij) die auteursrechten buiten de verkoop gehouden en voor zichzelf gehouden. Volgens Maas absoluut tegen de bedoeling van Michaelis in.
Voorkant zomernummer 2024 HP/De Tijd
'Een buitenkansje voor de liefhebber': huis in Machelen te koop
24 juni 2024
De woning in Machelen aan de Leie waar Gerard Reve en Joop Schafthuizen vanaf 1993 hebben gewoond staat te koop. Reve heeft er tot enkele jaren voor zijn dood gewoond (de laatste jaren in een verzorgingshuis) en Joop Schafthuizen sinds die tijd alleen. De reden voor de verkoop is niet bekend.
Het vrijstaande huis is een voormalige dokterswoning uit 1936, heeft een interne oppervlakte van maar liefst 431 m2 en een tuin van 2640 2m. De prijs ligt ergens tussen de 5 en 7,5 ton. Het huis is echter in een behoorlijk verwaarloosde staat, qua energie is het een ramp en de ligging is niet echt geweldig: aan de rand van een klein bedrijventerrein en tussen een drukke provinciale weg en een spoorlijn. De hele nabije omgeving is wat rommelig en non-descript.
Het huis is decor van een aantal interviews en TV-opnames maar speelt in het oeuvre van Reve geen rol. Toen Reve hier kwam wonen was hij ook bijna uitgeschreven.
De informatie op de website van de makelaar is vrij summier ("Te renoveren robuuste en ruime villa") en helaas staan er maar een paar foto's van het interieur bij. Een expliciete verwijzing naar Reve ontbreekt, alleen de referentie die bij contact met de makelaar kan worden gebruikt is MACHREVE).
Luchtfoto van het complete perceel, de straat is rechts
Boekpresentatie 'U heb ik lief'
14 juni 2024
Op dinsdagavond 11 juni werd in Sociëteit de Harmonie in Groningen de door Æde de Jong samengestelde bundeling van artikel over Gerard Reve, 'U heb ik lief - De eeuw van Gerard Reve', gepresenteerd.
Voor een volle zaal vertelden de uitgever (Gerrit Brand) en de samensteller kort wat over de onstaansgeschiedenis van het boek en er werd een film vertoond van het bezoek van beiden aan Tijger en Woelrat in Amsterdam.
Vervolgens hield hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de RUG, Mathijs Sanders, een belangwekkend 'college' over Reve en (hedendaagse) politiek, daarbij allerlei gevoeligheden niet schuwend.
En nadat alle aanwezige bijdragers een exemplaar van de uitgever ontvingen en gezamenlijk op de foto gingen was er een gezellige nazit. Een geslaagde avond. En koopt dat boek!.
Samensteller Æde de Jong (links) en uitgever Gerrit Brand
U heb ik lief - De eeuw van Gerard Reve
31 mei 2024
Vanaf vandaag leverbaar, een bundel artikelen over Gerard Reve, samengesteld door Æde de Jong en met bijdragen van Anton Brand, Gerrit Brand, Frank van Dijl, Paul Gellings, Vincent Hunink, Æde de Jong, Marie-José Klaver, Marina Kuipers, Nop Maas, Huub Mous, Jos Palm, Arjan Peters, Jean Pierre Rawie, Mathijs Sanders, Peter Smeets, Doeke Sijens, Erwin de Vries, Jeroen Vullings en Piet van Winden.
U heb ik lief is een hoogst gevarieerde bundel beschouwingen waarin alle aspecten van Reve’s schrijverschap aan de orde komen. Onze Grote Volksschrijver wordt ten volle eer en recht gedaan. De titel van deze bundel is ontleend aan het grafschrift van Gerard Reve (1923-2006) op de Nieuwe Begraafplaats in Machelen-aan-de-Leie, België.
Het boek kost 24,95 euro (ISBN: 9789083420127) en is ondermeer verkrijgbaar bij de betere boekhandel en via de website van Uitgeverij Nobelman.
Bijeenkomst in Groningen op 11 juni
Op dinsdag 11 juni, organiseren uitgeverij Nobelman en Sociëteit de Harmonie in samenwerking met boekhandel Godert Walter de lancering van het boek U heb ik lief. De eeuw van Gerard Reve, een bundel met uiteenlopende verhandelingen over de Volksschrijver. De uitgever Gerrit Brand, samensteller Æde de Jong en verschillende bijdragers aan de bundel zullen deze avond aanwezig zijn om hun licht over Reve te laten schijnen. Onder hen Mathijs Sanders, hoogleraar Nederlandse letterkunde aan de RUG, die een lezing over het belang van Reve zal verzorgen.
De avond begint om 19.30 uur - inloop vanaf 19.00 uur - en vindt plaats bij Sociëteit de Harmonie, Kreupelstraat 10 te Groningen. De toegang bedraagt € 5,00 (leden Harmonie gratis). U kunt zich voor de avond opgeven via boekpresentatie@societeitdeharmonie.nl
Nieuwe Reve-uitgave van Nop Maas: 'Wie moet ik anders herhalen?'
24 mei 2024
Wie moet ik anders herhalen? Citaten en allusies in de geschriften van Gerard Reve
In korte tijd de tweede uitgave van Nop Maas: eerder dit jaar verscheen 'Vastgenageld aan de rand van het niets' met herinneringen van Hanny Michaelis (met veel Reve), nu verschijnt er een dikke pil met maar liefst 1850 citaten en allusies (een stijlfiguur waarbij naar een algemeen feit, een bekende persoon, een bekende gebeurtenis, een bekende tekst etc. wordt verwezen), waar Maas een waar monnikenwerk aan gehad moet hebben.
Het begint met 3 citaten van resp. A. Hitler (over de vergeetachtigheid van de massa’s), thrillerschrijver Ira Levin en Charles Dickens en 1850 citaten verder eindigt het een bijbelverwijzing, een bijbelcitaat en een citaat van onbekende herkomst: 'Zwijg van het Duister, o zang van het Licht'.
Veel citaten en allusies komen uit de bijbel maar ook Karel, Hermans, Céline, Max Tak, Harry Mulisch, Schopenhauer, bisschop Gijsen, Gerard den Brabander en Rabelais (Klaargekomen sprak Priaap: 'Vort, mijn nest uit, dat ik slaap!') werden door Reve in zijn werk gebruikt. En nog vele anderen.
Niet geschikt om in één keer uit te lezen maar wel om regelmatig even wat in te bladeren en te lezen.
Het boek verschijnt in beperkte oplage (175 ex.) bij Uitgeverij Fragment, u moet er wel even voor in de buidel tasten (49,50 euro) maar is "ingenaaid gebonden in heel linnen band (met stofomslag)" en mooi vormgegeven door Huug Schipper van Studio Tint. U kunt het bestellen op de website van de uitgeverij.
Gert de Jager, 'Over Gerard Reve en stijl'
14 mei 2024
Recent verschenen, van Neerlandicus en literatuurwetenschapper Gert de Jager (1957) een studie in 5 hoofdstukken naar de rol van de (veranderende) stijl in het werk van Gerard Reve. Als toegift is er nog een kort artikel, als bijlage 1 opgenomen, over de rol die de dichter Herman Gorter speelde in leven en werk van Reve.
Gert de Jager heeft gepubliceerd in 'Nederlandse Letterkunde', 'Literatuur' en 'Hollands Maandblad' over o.a. De Tachtigers, de Vijftigers en Herman Gorter. Ook heeft hij zelf diverse dichtbundels het licht doen zien.
Originele Reve-fauteuil duikt op
26 april 2024 - update: 2 oktober 2024
In de categorie: 'een buitenkansje voor de liefhebber': een fauteuil die deel uitmaakte van Reve's ameublement aan de Oudezijds Achterburgwal. Zoals te zien is op de foto is enig restauratiewerk wel nodig.
Reve woonde in de tweede helft van de jaren 50 en begin jaren 60 met Wim Schumacher (Wimie) aan de Oudezijds Achterburgwal. Reve's ex, Hanny Michaelis, woonde in hetzelfde pand. In de recent verschenen herinneringen van Michaelis, 'Vastgenageld aan de rand van het niets' komt deze woning enkele malen ter sprake.
De stoel zal op diverse plaatsen in Reve's werk (indirect) gefigureerd hebben, zoals bijvoorbeeld in 'De Stille Vriend', 'Brieven aan Wimie' en in 'Brief in de Nacht Geschreven' (in 'Nader tot U') bij de zwaar alcoholische nazit na de crematie van Thommy.
De stoel is momenteel in het bezit van voormalige buren. Met deze buren werd ook wel gezamenlijk muziek gemaakt. Buurman achter de piano en Reve zorgde voor de galmende zang, naar verluid onder meer van Adriaen Valerius (1575-1625), een Nederlandse tekstdichter en componist, vooral bekend vanwege zijn geuzenliederen in zijn Nederlandtsche Gedenck-Klanck.
Belangstelling?
Helaas, de stoel is inmiddels niet meer beschikbaar.
Amsterdam in bijna 80 boeken
18 april 2024
Alweer enige tijd geleden verschenen (augustus 2023) maar hierbij alsnog enige aandacht voor 'Amsterdam in bijna 80 boeken, van Vondel tot Isik'. Met artikelen van Geert Mak, René van Stipriaan, Marita Mathijsen, Guus Luijters en Emile Brugman. In 10 thematische delen worden verschillende aspecten van Amsterdam belicht aan de hand van bekende en minder bekende boeken uit de afgelopen eeuwen.
Reve is met 4 boeken goed vertegenwoordigd. Het eerste artikel (beide artikelen waarin Reve voorkomt zijn van Guus Luijters) onder de titel 'Gods Zegen' maakt onderdeel uit van het deel 'Opgroeien'. Dan zou je Werther Nieland en Boslowits verwachten maar het gaat om 'Op Weg Naar het Einde', 'De Avonden' en 'Bezorgde Ouders'. Dat opgroeien moeten we kennelijk dan maar overdrachtelijk zien.
Over 'Op Weg Naar het Einde' wordt kort iets gezegd over de Brief uit Amsterdam. Luijters: "Alles speelt zich af in een bevroren stad en dat is niet voor niets natuurlijk, want omdat alles bevroren is, is alles gebleven zoals het was, voor nu en altijd en in alle eeuwigheid."
Dus.
Dus.
Nop Maas: nieuw boek over Hanny Michaelis
10 april 2024
Na de bezorging van twee delen oorlogsdagboeken van Hanny Michaelis (1922-2007) en een boek met jeugdherinneringen (Verst Verleden) was Nop Maas bezig met een biografie over Michaelis. Maar die gaat er volgens Maas "door omstandigheden" niet komen.
In plaats daarvan is er nu Vastgenageld aan de rand van het niets. Herinneringen en opinies van Hanny Michaelis. Verslagen van gesprekken van Maas met Michaelis over haar jeugd, het huwelijk met Gerard Reve, werk, latere relaties, haar schrijverschap en de vriendschappen met o.a. Willem Frederik Hermans, Han Voskuil en Frida Vogels.
Een uitspraak over Karel van het Reve is te mooi om onvermeld te laten: "Ik denk dat Karel mij een vervelende tegenspreekster vindt, maar ik vind weer dat zijn schoolmeesterachtige, met aplomb gebrachte stellingen vaak op handig geformuleerde simplificaties berusten".
Voor de liefhebber van de na-oorlogse Nederlandse literatuur een niet te missen boek dus.
Vastgenageld aan de rand van het niets (311 bladzijden) verschijnt bij onder de Korenmaat, de uitgeverij van Maas, kost 25 euro en is te bestellen op de website van Nop Maas.
Het Revebos, de Reveweg, het eiland Reve: vernoemingen of fabulatie?
23 maart 2024
In 2004 schreef ik op deze website het onderstaande verhaal over een aantal al dan niet naar Gerard Reve vernoemde geografisch lokaties in Flevoland.
Was het weer eens één van de vele Reve-fabulaties of was er echt een ingenieur van Rijkswaterstaat geweest die Reve deze vernoemingen gunde? Er waren zeker twijfels maar het lukte in 2004 niet om zekerheid te verkijgen.
Uitsluitsel
In een recent artikel op literair weblog Tzum komt Reve-kenner Frank van Dijl met uitsluitsel: het is een totale fabulatie. Al in de jaren 60 was tot deze namen besloten omdat het woord 'reve' geografische betekenissen heeft: groeve, strook, streep land, ribbe.
Het Revebos in boswachterij Reve-Abbert
16 augustus 2004
In de categorie sterke verhalen die toch echt waar zijn valt zeker het verhaal over het Revebos, de Reveweg, de Revetocht en het eiland Reve, gelegen aan de rand van het Vossemeer in de boswachterij Reve-Abbert. Deze plekken met illustere namen zijn te vinden in Flevoland, tussen Kampen en Dronten.
Nieuwe druk 'The Evenings'
18 februari 2024
Bij uitgeverij Pushkin Press is in het najaar van 2023 een nieuwe druk van de vertaling van De Avonden verschenen. De uitgave heeft ten opzichte van eerdere drukken een licht gewijzigde omslag.
De eerste druk van 'The Evenings' verscheen in 2016 en kreeg toen veelal uitstekende recensies. De vertaling is van Sam Garrett.
Helaas bevat de huidige uitgave geen drukvermelding maar het is in ieder geval minimaal een derde druk. In Nederland verkrijgbaar (13,95 euro) bij de betere boekhandel (ISBN: 9781805330264).
Tekst op de achterflap (deels):
Twenty-three-year-old Frits – office worker, daydreamer, teller of inappropriate jokes – finds life absurd and inexplicable. He lives with his parents, who drive him mad. He has terrible, disturbing dreams of death and destruction. Sometimes he talks to a toy rabbit.
This is the story of ten evenings in Frits’s life at the end of December, as he drinks, smokes, sees friends, aimlessly wanders the gloomy city streets and tries to make sense of the minutes, hours and days that stretch before him.
Darkly funny and mesmerising, The Evenings takes the tiny, quotidian triumphs and heartbreaks of our everyday lives and turns them into a work of brilliant wit and profound beauty.
Postscriptum De Avonden 2023
9 januari 2024
Filmavond in Groningen
In de tentoonstellingsruimte van Godert Walter hebben we met een klein gezelschap Revianen tussen Kerst en Oud en Nieuw naar De Avonden-film gekeken. Het bleek voor eigenlijk alle aanwezigen erg lang geleden dat de film was gezien. In de discussie na afloop kwamen een aantal zaken naar voren:
- het acteerwerk van eigenlijk alle rollen is uitstekend. En Thom Hoffman is een tamelijk overtuigende Frits.
- het camerawerk en de art-direction zijn ook prima en de sfeer die wordt neergezet is overtuigend.
- over het scenario echter was het enthousiasme minder groot. Op de scène's die thuis spelen valt weinig aan te merken en laten ook zien dat het helemaal niet erg is om dicht bij het boek te blijven. Maar dat gebeurt bij de scène's buitenshuis helaas niet: van de activiteiten die Frits ontplooit in de 10 dagen van het boek is een grote hutspot gemaakt. En van de gesprekken, met name die met Louis en Jaap, is weinig overgebleven.
Activiteiten rondom het 100ste geboortejaar van Gerard Reve
donderdag 15 december 2023
14 december 2023 is de 100ste geboortedag van Gerard Reve. Op een aparte pagina op deze website een actueel overzicht (nog steeds groeiende) van geplande activiteiten.
De Nederlandse media zijn Reve nog niet vergeten: in de afgelopen week zijn er in de diverse kranten, tijdschriften en online media een groot aantal artikelen verschenen. Een zeker niet volledig overzicht kunt u hier vinden.
Mathieu Berteloot, 'We zijn vanmiddag ongewoon diepzinnig'
22 december 2023
Op deze eerste leesdag van De Avonden moet er eerst een verzuim van vorig jaar goedgemaakt worden. We hebben toen van het verschijnen van het boek 'We zijn vanmiddag ongewoon diepzinnig', filosoferen over De Avonden van Mathieu Berteloot, op deze website geen vermelding gemaakt.
Op de achterflap:
Filosoof en Reviaan Mathieu Berteloot filtert zeven filosofische vragen uit De Avonden, en beantwoordt ze in de vorm van een essay. Aan het eind van 'We zijn vanmiddag ongewoon diepzinnig' ben je niet alleen Reve meer gaan waarderen, maar heb je ook nagedacht over belangrijke vragen als 'Wie is werkelijk gek?', 'Heeft wetenschap wezenlijke betekenis?', 'Regent het of regent het niet?', en, misschien wel de meest prangende, 'Ziet God alles?'.
Het boek is nog verkrijgbaar, voor 19,95 euro, onder meer via de website van Uitgeverij ISVW
Inspiratie voor De Avonden
Heeft u inspiratie nodig om uw Avonden-beleving dit jaar wat extra vorm te geven kunnen we u verwijzen naar dit artikel uit 2017 waarin we een flink aantal suggesties doen wat er rondom De Avonden allemaal mogelijk is.
Ton den Boon: 'Het weer van alle mensen'
21 december 2023
Bij Uitgeverij De Weideblik is in december verschenen, van Ton den Boom: 'Het weer van alle mensen' en 99 andere pareltjes uit het woordenboek van Gerard Reve'.
Woordenboekmaker (en Van Dale-hoofdredacteur) Ton den Boon verzamelde Reve’s bijdragen aan onze woordenschat en stelde ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van de Volksschrijver een (persoonlijke) selectie samen van honderd woorden en uitdrukkingen die we aan Gerard Reve te danken hebben.
Boon schreef eerder 'Betaalde Liefde', de erotische woordenschat van Gerard Reve (2017). Deze termen zijn in het nieuwe boek ook allemaal opgenomen maar veelal verder 'uitgediept' en dus aangevuld met tal van minder erotische en scrabeuze termen.
Reve 100 jaar en Nadertotreve.nl 20 jaar
14 december 2023
Vandaag is het de 100ste geboortedag van Gerard Reve. Tevens bestaat nadertotreve.nl deze week 20 jaar (er zijn oudere berichten maar die zijn geantedateerd). En met enige onbescheidenheid zijn we wel een beetje trots op die 20 jaar.
Het valt namelijk niet mee om een website, die niet verbonden is aan een organisatie, bedrijf of instituut, maar een privé-project is dat wordt onderhouden wordt door 1 webmaster en enkele medewerkers, zolang in de lucht te houden. Het heeft er ook wel een paar keer om gespannen maar gelukkig is er toch steeds doorgezet en kunnen we u nog steeds met enige regelmaat nieuws over Reve brengen.
Ter gelegenheid van 100 jaar Reve en 20 jaar Nader tot Reve een korte persoonlijke visie op het oeuvre van Gerard Reve. Dit mede naar aanleiding van een recente herlezing van een groot deel van de romans van Reve. De aan personen gerichte brievenbundelingen vallen buiten dit bestek.
Het is vrij gebruikelijk om Reve's oeuvre in tijdsvakken in te delen en het meest populair daarin is de verdeling in een 'vroege Reve' (Avonden, Boslowits, Werther Nieland) en een late Reve (alles vanaf Op Weg). Christiaan Weyts deed dit zeer recent nog weer in De Groene Amsterdammer.
Ik vind deze tweedeling echt te beperkt en zie zelf meer ratio in een driedeling van vroeg, midden en laat:
1 - Vroege Reve
Alias: de zeer getalenteerde debutant
Werken: De Avonden, De ondergang van de familie Boslowits, Werther Nieland
Tijd: 2e helft jaren 40
Opmerkingen: Reve’s Engelse verhalen, in 1956 gebundeld als 'The Acrobat and other Stories' zijn lastig te plaatsen. Dat zelfde geldt voor zijn toneelwerk. ’Tien Vrolijke Verhalen' uit 1961 kan worden beschouwd als een opmaat naar de 2e fase.
Verslag jaarlijkse Reve-middag 2023 in de OBA
13 december 2023
Cees Aarts op Reve-middag in OBA: 'Drukgeschiedenis De Avonden één groot raadsel'
Een volle theaterzaal afgelopen zaterdag bij de jaarlijkse Reve-middag van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Theodor Holman ging in een lang gesprek met uitgever Cees Aarts in op de curieuze drukgeschiedenis van De Avonden. Aarts werkt aan een gedetailleerde bibliografie van alle tot dusver verschenen boeken van Gerard Reve. Deze middag beperkte hij zich tot de inmiddels 71 drukken van De Avonden, uitgebracht in 69 handelsedities. In al deze uitgaven komen opmerkelijke fouten en verschillen voor.Zes zetsels vormen tot dusver de basis van al die 71 drukken. Maar zelfs in die zes zetsels zijn redacteuren van uitgeverijen gaan redigeren waardoor is afgeweken van de oorspronkelijke tekst in het met kroontjespen geschreven handschrift van de auteur zelf. Die zich er soms nog mee bemoeide, maar het ook wel liet zitten.
Enkele voorbeelden: Reve gebruikt in zijn eigen tekst eigen woorden als savonds, bizonder, buro, intellektueel etc. Redacties maakten daar dan van: 's avonds, bijzonder, bureau, intellectueel etc. Al naar gelang de mode van die tijd.
Artistiek Bureau: speciale Taal der Liefde en Reve-catalogus
11 december 2023
Bij antiquariaat en uitgeverij Artistiek Bureau uit Groningen een aantal interessante Reve-zaken:
De Taal Der Liefde in een kunstboekband van Szirmai
Een in opdracht van Johan Polak (bij leven Reve-verzamelaar en -uitgever) vervaardigde, zeer fraaie en luxe boekband.
Precieze datum van vervaardiging is niet bekend maar in ieder geval ergens tussen 1972 en 1984, toen ontwerper Szirmai van Amsterdam naar Oosterbeek verhuisde.
Er zijn drie exemplaren vervaardigd, waarvan er één zich in het archief van Johan Polak bevindt.
Verder beschrijving:
200 x 127 x 22 mm. Band van donkerpaars geitenleer (oasis), op het voorplat opgelegd beige en zwart oasis; kopsnede verguld; kapitaal van paars, beige en zwart garen; rugbelettering verguld; spiegels en schutbladen van zwart papier; gesigneerd ‘STUDIO ARS LIBRI AMSTERDAM’; oorspronkelijk omslag meegebonden. Cassette van houtfineer, voorrand van donkerpaars oasis, voering van suède. Band op de rug licht verschoten. Enkel krasje op de cassette.
Er moet wel in de buidel worden getast: het boek staat te koop voor 850 euro
Voorkant en bovenaanzicht van de Szirmai/Polak-uitgave van De Taal der Liefde.
Vincent Steinmetz (1951-2023)
10 december 2023
Vincent Steinmetz, onstuimige liefde van Reve uit 1975, in Amsterdam overleden
Groots en meeslepend wilde hij leven, en hééft hij ook geleefd: journalist Vincent Steinmetz. In 1975 kortstondig de nieuwe vlam van Gerard Reve, vlak voordat Joop Schafthuizen als laatste geliefde in beeld kwam. Vorige week is Steinmetz op 72-jarige leeftijd overleden. "Een man met vele gezichten", zo typeerde hartsvriendin Annemarie Oster hem bij de druk bezochte uitvaart op De Nieuwe Ooster. "Hij kon enorm overdrijven, maar was vooral charmant, zorgzaam en gul voor vrienden. Een lastige man soms ook, een driftkop, flamboyant, met een genadeloze humor."
Vincent Steinmetz en Gerard Reve in 1975.
Foto overgenomen uit: Nop Maas, de Rampjaren. Foto: C. Barton van Flijmen, Hollandse Hoogte
Foto overgenomen uit: Nop Maas, de Rampjaren. Foto: C. Barton van Flijmen, Hollandse Hoogte
Jarenlang was hij vaste klant van café Welling, achter het Concertgebouw. Jan Haasbroek ontmoette hem daar en werkte met hem samen aan tal van boeken over het wel en wee in het bijzondere dranklokaal. Vond hem superintelligent en een groot talent als vormgever.
Al deze typeringen pasten indertijd al bij de jonge Vincent die 23 jaar oud bij de toen 51-jarige Gerard Reve in het vizier kwam. Dat ging als volgt: de schrijver was somber gestemd nadat hij in februari 1975 afscheid had moeten nemen van zijn oude vader. Kort daarvoor was ook de relatie met ene Erik B. geëindigd. "Gerard vroeg of ik nog iemand voor hem wist", aldus journalist Michiel Schmidt ('Het Tamme Varken') in 2001, toen ik hem interviewde voor het in 2002 verschenen boek 'Koninklijke Jaren – de Weerter periode van Gerard Reve'. "Ik had net kennis gemaakt met Vincent Steinmetz en dacht: misschien is hij wel wat. Vincent bewonderde Gerard enorm. Ik maakte op 6 maart een afspraak tussen de twee in Weert en zag, dat het meteen raak was. Van weerskanten zelfs." Aldus Schmidt.
Piet Gerbrandy: Pelgrimsliederen, het dichterschap van Gerard Reve
9 december 2023
Classicus, dichter en essayist Piet Gerbrandy (1958) heeft, ter gelegenheid van Reve's honderste geboortedag een viertal eerdere publicaties over Reve samengevoegd, deels herschreven en aangevuld in een door Uitgeverij Fragment fraai verzorgde nieuwe publicatie: 'Pelgrimsliederen, het dichterschap van Gerard Reve'
Gerbrandy is met name een groot liefhebber van Op Weg Naar Het Einde en Nader tot U en stelt in dit essay voor om deze boeken:
"te beschouwen als bundelingen van pelgrimsliederen, waarin de reis, op goed mideeleeuwse wijze, een allegorisch karakter heeft".
"Belangrijker nog is het grote bereik aan tekstsoorten dat Reve in de brieven heeft geïncorporeerd. Reisverslag, litaraire reportage, essay, tirade, satire, kort verhaal, erotische fantasie, confessie in de traditie van Augustinus en Rousseau, mystiek visioen, alles lijkt in deze boeken een plaats te kunnen krijgen, steeds in een bijpassende stijl. Dat Reve daarbij zelfs binnen één zin verschillende stijlregisters tegelijk bespeelt, van het verhevenste tot het banaalste, maakt hem tot de verbluffendste prozaïst van onze literatuur".
70ste druk van De Avonden bij De Bezige Bij
5 december 2023
Bij uitgeverij De Bezige Bij is de 70ste druk van De Avonden verschenen. Daarmee is het boek nu al meer dan 75 jaar permanent in druk en een dergelijk aantal drukken is tamelijk uitzonderlijk.Maar veel bijzonders is het niet geworden: het is een eenvoudige pocket van 10 euro, in een nieuwe reeks van de Bij met goedkope heruitgaven van Nederlandstalige klassiekers (verder o.a.: Marcel van Erwin Mortier, Rituelen van Cees Nooteboom, Het Satijnen hart van Remco Campert).
Sowieso valt het tegen dat De Bezige Bij in dit 100ste geboortejaar van Gerard Reve verder nergens mee komt. Maar daar zullen de Erven Reve wel mede debet aan zijn.
Op de achterflap een promo-tekst van (Reve-liefhebber) Herman Koch: "Het grappigste, meest opwindende boek over verveling ooit geschreven".
Verkrijgbaar bij de betere boekhandel
Jef Rademakers, Gerards Godsverlangen
19 oktober 2023 - geactualiseerd op zondag 26 november 2023
Gerard Reve en zijn eeuwige zoektocht naar het Onbereikbare
Goed nieuws, mogen we wel zeggen: nadat in 2022 brieven van Reve aan Jef Rademakers verschenen ('Zeer Fijne Boy') komt Rademakers nu met een boek over Reve's Godsverlangen en diens zoektocht naar het Onbereikbare.
Gerards Godsverlangen' verschijnt, net als de brieven, bij de Belgische uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts. De verschijninsdatum is 27 oktober 2023, het boek omvat 96 pagina's en gaat 22,99 euro kosten.
Omschrijving van de uitgeverij:
Wat bezielde Gerard Reve? Zijn leven was één zoektocht naar het Hogere. Al zijn werk getuigt daarvan. Jef Rademakers had nauw contact met de Volksschrijver in de jaren 80 en 90. Hij vertelt over Reves verlangen naar God, over zijn intieme relatie met de Maagd Maria en over de capriolen die Gerard uithaalde tijdens hun gezamenlijke bedevaarten. Ook zijn homo-erotische fantasieën, zijn vreemde verhouding met de roomse kerk en zijn neiging tot provoceren blijven niet onopgemerkt.
Recensie door AE de Jong
Op literair weblog Tzum een recensie door AE de Jong.
De Jong ziet het boek, een verzameling lichtvoetige stukken over het belang van religie in Reves leven en werk, als een aardige inleiding in Reve's godsbeleving.
En: "Zoals wel vaker gaan de boeken van Jef Rademakers evenveel over zichzelf als over Reve en ook dit keer kon hij het niet laten. Ook heeft Rademakers talent voor overdrijving: 'Zou Gerard Reve de reïncarnatie zijn geweest van kerkvader Augustinus? Bij God en in Nederland is alles mogelijk.'"
Maar: "Toch is elk boek over Reve mooi meegenomen en het is te hopen dat het Reve-jaar nog een beetje op gang komt."
NadertotReve sluit zich bij deze constateringen aan.
Website: B&L Webshop
Frank van Dijl - 'Misschien maak ik het mezelf veel te moeilijk'
14 november 2023
Deel 2 van het drieluik over Nader tot U.
In 'Brief Uit Het Verleden' en 'Brief Door Tranen Uitgewist', beide geschreven in 1964 en deel uitmakend van Nader tot U, brengt Gerard Reve zo'n tachtig mensen ter sprake. Sommigen blijven anoniem, anderen worden vagelijk aangeduid, weer anderen met voornaam en initiaal en tenslotte zijn er mensen die Reve met volledige naam noemt.
In 'Misschien maak ik het mezelf veel te moeilijk', het vijfde deel van een serie waarin Frank van Dijl de reisbrieven van Gerard Reve aan een nadere beschouwing onderwerpt, krijgen de mensen die vaak opdoemen in alcoholische visioenen gestalte en waar mogelijk een naam, zoals de schilderes die in een ijskoude januarinacht een drenkeling uit de Lauriergracht probeerde te redden.
Omvang: 60p.
Illustraties: binnenzijde omslag
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 13 x 20 cm
Uitvoering: genaaid gebrocheerd
Oplage: 125 exemplaren plus enige h.c.
Prijs: 19,50 euro
2023
Illustraties: binnenzijde omslag
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 13 x 20 cm
Uitvoering: genaaid gebrocheerd
Oplage: 125 exemplaren plus enige h.c.
Prijs: 19,50 euro
2023
Website: Uitgeverij Fragment
Willem Nijholt verbrandde de brieven van Gerard Reve
22 oktober 2023
Maar liefst vijfenveertig brieven schreef Gerard Reve tussen 1967 en 1991 aan zijn theateridool Willem Nijholt. Ruim de helft dateert uit de Weerter periode (jaren zeventig), de tijd waarin ook regisseur Rob Touber een belangrijke rol speelde in het leven van de twee artiesten. Touber maakte de befaamde Grote Gerard Reve Show, maar ook liet hij gedichten van Reve op muziek zetten door Herman Schoonderwalt. Een aantal van deze verzen zijn toen gezongen door Willem Nijholt, maar door het vroegtijdig overlijden van Touber in 1975 nimmer uitgezonden op de radio of op een plaat gezet. "Ik heb gehuild toen hij dood was", aldus Nijholt terugblikkend op die tijd.
Vijf gedichten zijn nu alsnog te horen in de zojuist gepubliceerde aflevering 13 van de podcast 'De Rob Touber Sound', een serie van Frank Jochemsen en Jim Immig. Het gaat om: Paradijs, Openbaring, Treurzang Op Goede Vrijdag, Het Ware Geloof, en Bekentenis. Schitterend verklankt, een waar genoegen om naar te luisteren.
Het gesprek met Nijholt over zijn herinneringen aan Touber en Reve dateert van januari 2021, ruim twee jaar voor zijn dood in juni 2023. Het is een van zijn laatste grote interviews geworden. Met voldoening en grote openhartigheid blikt Nijholt op alles terug. Helaas is zijn stem broos geworden door gezondheidsproblemen, aandoenlijk.
Nijholt kwam eind jaren vijftig in contact met Reve en raakte zeer onder de indruk: "Na een tv optreden ben ik bij hem in bed gekropen, het was maar voor één keertje. Hij kan niet zoenen. Ik was wel nieuwsgierig. Hij schepte altijd op over z'n grote stuk. Wilde het wel eens zien, en ik vond 'm een beetje zielig. Mensen waren niet aardig tegen hem, maar hij kon zelf ook niet aardig zijn. Beneden waar hij woonde heeft hij me verleid. Hij ging veel naar de kroeg en dan werden we allebei dronken. En ja, ik heb hem een paar keer omhoog geholpen en gezorgd dat hij in bed kwam. Dat schepte ook een band."
"Toen ging hij opeens mij het hof maken en brieven schrijven. Hij schreef hele mooie brieven, maar: waren ze serieus? Nee, hij schreef ze om te schrijven. Ze zijn later uitgegeven. Had ik de pest over in. Had ie niet moeten doen. Je merkt ook: mijn brieven zijn twee regeltjes, en hij komt met: ik wil je lekker geil hebben, daar had ik helemaal geen zin in. Want dat blijft bestaan. Ik heb ze zelf verbrand. Ja, wat moet ik ermee? Onzin allemaal."
Willem Nijholt (1934-2023) - Herinneringen (2)
27 juni 2023
Een jaar of 10 geleden liep ik met mijn zoontje na afloop van een Reve-bijeenkomst in de OBA door de Haarlemmerstraat, op weg naar ons slaapadres. Een wat oudere maar zeer kwieke man stak de straat over en ging voor ons lopen. Ik had meteen gezien dat het Willem Nijholt was en besloot hem aan te spreken.
Ik weet dat de meeste mensen daar niet op zitten te wachten maar vond de Reve-connectie genoeg excuus. Ik vertelde hem waar we vandaan kwamen en hoefde daarna eigenlijk niets meer te zeggen. Hij stak meteen van wal.
De details ben ik helaas kwijt maar hoe het eindigde ben ik niet vergeten. Tijdens het gesprek waren we doorgelopen maar aan het eind van zijn verhaal stopte hij, pakte me vast en zei: “Reve was een lieverd maar vreeeselijk burgerlijk. Dat waren zijn ouders ook en dat heeft hij gewoon overgenomen.” Ik bedankte hem en we gingen ieder ons weegs.
Veel mensen zullen bij deze kwalificatie mogelijk de wenkbrauwen fronsen: Reve was toch een rebel die in de jaren 60 de gevestigde orde uitdaagde? En zijn levenswijze was toch ook bepaald niet burgerlijk?
Willem Nijholt (1934-2023)
27 juni 2023
Herinneringen aan Willem Nijholt en Gerard Reve: 'We konden heel goed met elkaar opschieten'.
Gerard Reve en Willem Nijholt, 29 april 1974 in Weert (foto: Wil Linders)
Na een roemrijke carrière is 23 juni 2023 acteur Willem Nijholt, bijna 89 jaar oud, overleden. Thuis in Amsterdam, waar hij ondanks een broze gezondheid kon blijven wonen.
Nijholt is ruim vijf jaar ouder geworden dan de man die hij op jonge leeftijd 'verschrikkelijk beminde', zoals hij deze man, Gerard Reve, bekende in een brief uit 1967. Reve is zoals bekend gestorven in een verzorgingshuis. Dit lot is Nijholt bespaard gebleven, dankzij zijn twaalf jaar jongere echtgenoot Ben Swibben. Tegen weekblad Story zei hij eind 2022 daarover: 'Hij was en is nog altijd mijn grote steun, de man op wie ik kan leunen.''
Zo'n veertig jaar was Swibben de levenspartner van Nijholt, nadat een eerdere relatie met zijn manager John de Crane (1928-1982) door diens overlijden ten einde was gekomen. Maar er is dus een tijd geweest dat Nijholt Gerard Reve als liefdespartner in het vizier had. En ook omgekeerd.
De twee hebben elkaar in Amsterdam ontmoet bij het COC. In 1959 (Nijholt was 25 jaar) schreef de toen 36-jarige Reve in een brief aan geliefde Wimie onder de indruk te zijn van de jonge acteur. Maar de vonk sloeg pas echt over in 1962, toen Nijholt twee rollen speelde in Reve’s toneelstuk Commissaris Fennedy.
Frank van Dijl - 'Alles wat ik vertel, zal eenzaam moeten zijn'
22 mei 2023
Na het drieluik over Op weg naar het einde nu deel 1 over Nader tot U.
Sinds het verschijnen van Op weg naar het einde was Gerard Kornelis van het Reve wat we nu een BN’er zouden noemen. Het boek beleefde herdruk op herdruk, de eeuwige geldzorgen behoorden tot het verleden. In zijn nieuwe onderkomen in Greonterp zette Reve zich aan wat Het Boek van het Violet en de Dood had moeten worden.
‘Alles wat ik vertel, zal eenzaam moeten zijn’ is het vierde deel van een serie waarin Frank van Dijl de reisbrieven, die Gerard Reve bundelde in Op weg naar het einde (1963) en Nader tot U (1966), aan een nadere beschouwing onderwerpt. Hij ontrafelt het verhaal van de geheimzinnige man die met ‘een uitvinding van krijgskundige aard’ bij vader Van het Reve aanklopte toen Gerard ‘nog een kleine jongen was’.
Frank van Dijl (1951) is journalist. Over het debuut van Gerard Reve publiceerde hij eerder De Avonden forever. Hij schreef over boeken en schrijvers in kranten en tijdschriften en is als redacteur verbonden aan de literaire website Tzum.
Omvang: 55 p.
Formaat: 13x20 cm
Uitgave: 2023 Illustraties: binnenkant omslag
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Uitvoering: cahiersteek
Eenmalige oplage: 125 exemplaren
Prijs: 19,50 euro (+ 4,50 euro verzendkosten NL)
Verkrijgbaar via: Uitgeverij Fragment
Formaat: 13x20 cm
Uitgave: 2023 Illustraties: binnenkant omslag
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Uitvoering: cahiersteek
Eenmalige oplage: 125 exemplaren
Prijs: 19,50 euro (+ 4,50 euro verzendkosten NL)
Verkrijgbaar via: Uitgeverij Fragment
Sterfdag Gerard Reve (1923-2006)
8 april 2023
Vandaag is het 17 jaar geleden dat Gerard Reve in een verzorgingstehuis in Zulte, België overleed.
Dit jaar enige aandacht voor vrienden en bekenden die hem sindsdien zijn gevolgd (zonder streven naar volledigheid):
Hanny Michaelis (1922-2007) (Dichteres, voormalige echtgenote)
Jan Wolkers (1925-2007) (Schrijver, vriend)
Ludo Pieters (1921-2008) (Havenbaron, beschermer Q, vriend)
Fritzi ten Harmsen van der Beek (1927-2009) (Dichteres, vriendin)
Rudy Kousbroek (1929-2010) (Schrijver, vriend)
Bob van Amerongen (Victor Poort) (1924-2014) (Romanpersonage, vriend)
Hans Evers (1956-2015) (Reve-kenner, liefdesrelatie)
Guus van Bladel (1931-2016) ('Halfbroer', huisgenoot, vriend)
Bert de Groot (1945-2016) (Uitgever, vriend)
Steye Raviez (1943-2017) (Fotograaf)
Mies Bouwman (1929-2018) (Televisie-presentatrice, vriendin)
Hans Keller (1937-2019) (TV-maker)
Rijkjan Sikkel (1945-2021) (Psycholoog, homo-activist, 'Geheime Zoon')
Bram Peper (1940-2022) (Politicus, vriend)
Nu zoveel jaren zijn voorbijgegaan, publicatie over 'De Laatste Jaren Van Mijn Grootvader'
26 maart 2023
Gerard Reves zesdelige Verzameld werk opent met De Laatste Jaren Van Mijn Grootvader. Reve schreef dit verhaal waarschijnlijk op 21-jarige leeftijd. Bij de uitbundige ontvangst van Reves vroege werk bleef het onderbelicht. Dat gegeven was voor Marc Kregting als bijna afgestudeerd neerlandicus ooit aanleiding om een essay over het verhaal te maken.
Toen die tekst verscheen in het letterkundeblad Bzzlletin, was de Muur net gevallen en leefde Reve nog. Meer dan drie decennia later herleest Kregting zijn opstel dat min of meer ook zijn debuut was. Wat is er veranderd, met de reputatie van Gerard Reve, met lezen, met literatuur? Onherroepelijk wordt de essayist geconfronteerd met zijn jongere ik.
(De Bzzlletin-tekst was nogal theoretisch/tekst-analytisch, niet echt iets voor een wat groter publiek. In deze uitgave gaat Kregting veel meer in op de relatie tussen het beschrevene en de historische realiteit en komt o.a. tot interessante bevindingen over de relatie tussen Gerard en Karel. Meer in het algemeen wordt ook duidelijk wat voor impaxct de aanwezigheid van grootvader op de jonge Reve's gehad moet hebben: hij woonde al voor hun geboorte bij het gezin in en bleef daar tot vlak voor zijn dood in 1941.)
Marc Kregting (1965) groeide op in Nederland en woont in België. Op zijn naam staan zestien titels, van prozagedicht (Dood vogeltje) over pamflet (Zij zijn niet van Jeremia) naar salontafelwerk (Koffie). Hij beheert het weblog De Honingpot. Kregtings recentste boek De encyclopedieën van de val (2022) werd lovend ontvangen.
Eerste druk, 2023
Omvang: 44 pagina's
Vormgeving: Huug Schipper, Studio Tint
Formaat: 13 x 20 cm
Afwerking: genaaid gebrocheerd
Oplage: 100 plus enige hc exemplaren
Prijs: 19,50 euro (+ 4,50 euro verzendkosten NL)
Website: Uitgeverij Fragment
Goedkope jubileumpocket De Avonden
8 december 2022
In deze barre en dure tijden biedt de Bezige Bij aan lezend Nederland voor slechts 7,50 euro de gelegenheid de tijdloze klassieker van Gerard Reve tot zich te nemen.
Deze eenvoudige pocket, met de bekende 'Engelse' omslag is de 69ste druk en komt uit naar aanleiding van 75 jaar De Avonden.
Verkrijgbaar bij de betere boekhandel.
Website: De Bezige Bij
Podcastserie 'Reve tot leven' van Lieven Vandenhaute
28 april 2022
Ze staan alweer even online (december 2021) maar deze prachtreeks verdient absoluut nog een plek op deze website. Radiomaker Lieven Vandenhaute heeft 10 lange interviews gemaakt met liefhebbers van het werk van Reve en een aantal mensen die Reve (goed) gekend hebben. De afleveringen bevatten allemaal, naast de interviews, fragmenten van interviews met Reve zelf.
De serie is uitgezonden op de Belgische Radio 1 en is nu als podcast te beluisteren, o.a. via Apple Podcasts.
Beeld en Geluid Hilversum: 'De heiligverklaring van Gerard Reve'
17 maart 2022 2022
Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid organiseert op zondag 20 maart een Reve-middag, waarin de mooiste fragmenten uit die programma’s worden getoond. Tussen de fragmenten door zal een aantal bekende Nederlandse en Vlaamse Revianen hun favoriete citaat uit het werk van de dichter, romancier en brievenschrijver Reve laten horen.
De volgende gasten zijn inmiddels bevestigd: schrijver P.F. Thomése, programmamaker Paul Haenen, cabaretier Herman Finkers, schrijver Christophe Vekeman, schrijver Aleid Truijens, actrice Sigrid Vinks, oud-politicus Bram Peper en Simon van de Ben, de kleinzoon van Simon Carmiggelt die een levendige herinnering heeft aan de spannende vriendschap tussen zijn grootouders en Gerard Reve. Ook Jef Rademakers, de geadresseerde in het onlangs verschenen boek Zeer Fijne Boy, brieven aan Jef R. (1986-1997) zal aanwezig zijn.
Binnenkort te verschijnen: Zeer Fijne Boy, Brieven aan Jef R. (1986-1997)
3 januari 2022 2021
Het jaar start met goed nieuws: bij de Belgische uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts verschijnt binnenkort een bundeling brieven van Gerard Reve aan TV-maker Jef Rademakers (1949- ).
Aanbiedingstekst Uitgeverij:
Gerard Reve en Jef Rademakers leerden elkaar kennen in het begin van de jaren 80, hun vriendschap bleef intact tot de dood van Reve in 2006. Tussen 1986 en 1997 maakten zij samen zeven televisieprogramma’s - o.a. Klasgenoten, Reve Show (1988), 4-delige Maria-serie (1989), Alleen op de Wereld -. In die periode schreef Reve aan Rademakers een aantal brieven, waarin hij zijn woede luchtte over de wereld in het algemeen en de 'kunstenaars' in het bijzonder. Ook het katholicisme, de erotiek, de liefde, het verval der zeden en de naderende dood passeren de revue.
Dat de brieven bestonden was in kleine kring bekend. Met deze publicatie worden ze voor het eerst openbaar gemaakt. Dit verzorgd uitgegeven boek bevat ook onbekende foto's van Reve, stukken handschrift, een afdruk van de lezing die Rademakers hield over zijn samenwerking met de schrijver in het Letterkundig Museum in 2001 en tot slot een nawoord van Vlaanderens grootste reviaan Christophe Vekeman.
Website: borgerhoff-lamberigts.be
De Tien Geboden volgens Joop Schafthuizen
19 mei 2021
Mogelijk naar aanleiding van het recente verschijnen van het boek van Nop Maas 'Uren met Joop Schafthuizen' heeft dagblad Trouw Joop Schafthuizen geïnterviewd voor haar langlopende serie 'Tien Geboden' (waarbij de geïnterviewde zijn of haar visie op / interpretatie van de bijbelse 10 geboden geeft.
Het resultaat kort samengevat:
- voor Nop Maas en andere doorgewinterde en geharde Revianen: behalve de baard alles als vanouds
- voor de jonge christelijke Trouwlezertjes: misschien even doorbladeren.
- voor Nop Maas en andere doorgewinterde en geharde Revianen: behalve de baard alles als vanouds
- voor de jonge christelijke Trouwlezertjes: misschien even doorbladeren.
Het gehele artikel kunt u hier lezen, hieronder enige hoogtepunten:
Teigetje & Woelrat openen een Gerard Reve museum
17 mei 2021
"Een klein museum met een grote naam."
Begin januari 2021 hebben Willem Bruno van Albeda en Henk van Manen (alias Teigetje & Woelrat) in Amsterdam een museum geopend met de significante (al diverse maken gewijzigde) naam:
Museum Gerard Kornelis Franciscus Markies van het Reve, 'Romantiek & Decadentie'
Het museum bevindt zich op de twee etages van Studio Teigetje&Woelrat, Jan Rebelstraat 14-J 1069CC Amsterdam.
Het museum biedt wisselende (kleine) tentoonstellingen met divers materiaal uit eigen collectie en is geopend op elke zaterdagmiddag en zondagmiddag van 12 - 18 uur. Toegang gratis. Vooraf aanmelden (tot nader orde) is wel noodzakelijk.
Woelrat en fotograaf Boudewijn Bollmann (rechts, met diens net gepubliceerde fotoboek) voor de fotomuur in het Museum
Hou je van Reve??
13 mei 2021
Fraaie Reve-cartoon door Katinka Polderman, cabaretière en Beslisbomenmaker des Vaderlands (o.a.)
Geduld, Lijdzaamheid en Ambitie
Enige notities na lezing van 'Uren met Joop Schafthuizen' van Nop Maas
12 mei 2021
Wanneer je een groot liefhebber bent van het werk van een schrijver (m/v) is het niet persé een goed idee om die schrijver nader te leren kennen.
Dit geldt primair voor een kennismaking in levende lijve maar ook een indirecte kennismaking, door lezing van een biografie of andere geschriften, kan tot stevige teleurstellingen leiden.
Terugkeer naar het literaire werk kan soelaas bieden.
Het is tamelijk wonderbaarlijk dat bij Nop Maas de liefde voor het werk van Reve overeind is gebleven én dat hij een 3-delige biografie heeft geschreven. De ambitie moet echt wel sterk geweest zijn. Velen zouden al lang zijn afgehaakt en diverse Revologen en kandidaat-biografen zijn dat ook.
Op allerlei plaatsen in de biografie laat Maas subtiel maar onmiskenbaar merken moeite te hebben met Reve als persoon. Ik denk dat de omgang van Maas met de oudere Reve, zoals deels in dit boek beschreven, hier duidelijk debet aan is.
Rijkjan Sikkel (1945-2021)
5 april 2021
Op 21 maart 2021 is Rijkjan Sikkel overleden. Hij leed al jaren aan de ziekte van Kahler en kreeg recentelijk ook nog Covid-19. Sikkel was eind jaren 60 een periode bevriend met Reve en diens partner Tijger.
Hugo Raes, Gerard Reve en Rijkjan Sikkel in de Grote Salon van Huize Het Gras in Greonterp
Een opmerkelijk aspect van de vriendschap was dat Reve Sikkel aan derden ging voorstellen als zijn 'Geheime Zoon'. Dit ongetwijfeld primair vanwege Reve's behoefte aan fabuleren/mythologiseren maar er was ook een duidelijke uiterlijke overeenkomst en zeker mensen die Reve niet goed kenden trapten vaak in het verhaal.
Rijkjan Sikkel is een groot deel van zijn leven actief geweest voor de homo-emancipatie en was klinisch psycholoog.
Nop Maas, Uren met Joop Schafthuizen
21 maart 2021
Recent verschenen: 'Uren met Joop Schafthuizen' van Nop Maas.
Als partner, zaakwaarnemer en weduwnaar van Gerard Reve is Joop Schafthuizen een bekende Nederlander geworden. Niet geheel tot zijn genoegen kwam hij doorgaans in de publiciteit onder de schaduw van de Beroemde Schrijver. Hoewel ook hier die schaduw blijft, valt in dit boek het volle licht op Schafthuizen zelf. De lezer maakt kennis met zijn obsessies, de manier waarop hij de publiciteit gebruikt, zijn omgang met vrienden en uitgevers en zijn manier van onderhandelen.
Schraalhans keukenmeester: maaltijden in De Avonden
20 december 2020
Onder deze passende titel 'schraalhans keukenmeester' verschijnt er in het 2020/5 nummer van De Parelduiker een korte bijdrage van Arno van der Valk over de maaltijden in De Avonden. De roman is voor een culinair historicus een prima bron om te weten wat er bij een gewoon Amsterdams huishouden net na Tweede Wereldoorlog op tafel kwam. Sobere, voedzame en naar de omstandigheden smakelijke maaltijden (hoewel Frits daar zo zijn eigen gedachten over had), maar in onze ogen was schraalhans keukenmeester.
Vanaf 22 december verschijnt er iedere dag een menu op de website www.arnovandervalk.nl zoals dat gegeten werd in De avonden. Ieder menu gaat vergezeld van een uitgebreide toelichting en citaten uit de roman. Zo kom je te weten waarom er zo vaak erwtensoep werd gegeten. Waarom is Frits van Egters in de roman zo gefixeerd op vleesjus? De avonden werd in 1946 geschreven. Toen was eten bijvoorbeeld nog op de bon. Je leest hoe de voedselvoorziening destijds geregeld was en dat het beeld van eten in de roman wordt bepaald door hoe Gerard Reve met zijn familie de hongerwinter doorkwam. Wie na die tien dagen de smaak te pakken heeft, kan via de website een boekje bestellen met alle menu's en toelichtingen.
Website: www.arnovandervalk.nl
Website: www.parelduiker.nl
Reve-Graffiti in Amsterdam
28 november 2019
In Amsterdam, op de hoek van de Amstelkade en de Rijnstraat (bloemenstal tegenover Rijnbar; lijn 4 halte Amstelkade) is momenteel deze graffiti-afbeelding van Reve te zien. Kunstenaar onbekend.
Heeft u meer informatie, laat het ons weten.
Met dank aan en foto van Bert Esselink
Jan Cremer en Gerard Reve: bestsellers, geld, huisvesting en seksbrieven
30 september 2018
In het eind 2017 bij de Bezige Bij verschenen 'Sirenen' van Jan Cremer (brieven en herinneringen aan de roerige relatie die Cremer begin jaren 60 met Loesje Hamel had) wordt een verhaal verteld dat opmerkelijke parallellen heeft maar ook levensgrote verschillen kent met een vrijwel gelijktijdige ontwikkeling in het leven van Gerard Reve:
Met het verschijnen van 'Ik, Jan Cremer' in 1964 (en het vervolg in 1966) werd kunstenaar/schrijver Jan Cremer in één klap uit de anonimiteit én uit de armoede getild. Eén van de eerste dingen die Cremer deed met zijn nieuw verworven status en rijkdom was het huren van een suite voor een jaar in het Hilton (voor die tijd had hij amper een vaste woon- of verblijfplaats) en kocht vervolgens een groot en duur grachtenpand en liet dat volledig verbouwen en opknappen. Kortom: van nul naar honderd in zeer korte tijd.
Ook voor Gerard Reve was het succes van zijn eind 1963 verschenen brievenroman 'Op Weg naar het Einde' een keerpunt in zijn leven. Krothuizen in Amsterdam en Londen, uitputtende baantjes op kantoor en in een ziekenhuis, doodlopende wegen op toneelgebied, een volledig mislukt poging om in het Engels te gaan schrijven, zeer beperkte oplagen van het weinige dat hij publiceerde, kortom: na de vliegende start met 'De Avonden' in 1947 was het 15 jaar niet veel zaaks met Reve's literaire carrière.
Nader tot U: drankboek en hoogtepunt in oeuvre
10 maart 2018
Nog meer dan traditioneel gebruikelijk was, afgelopen december veel aandacht voor 'De Avonden', Reve's debuut waarvan de klassieke status jaar na jaar alleen maar lijkt toe te nemen.
Maar, lieve Revianen aller Landen, laten we van Reve vooral geen 'one-trick-pony' maken en niet vergeten dat 'Op Weg naar het Einde', 'Nader tot U', 'Taal der Liefde' en 'Moeder en Zoon' (desgewenst aan te vullen) zeker van hetzelfde niveau zijn als 'De Avonden'.
Naar aanleiding van een recente mailwisseling over de enigszins duistere drukgeschiedenis van 'Nader tot U' bij Uitgeverij Van Oorschot (waarover mogelijk binnenkort meer) is ondergetekende Reve's brievenroman uit 1966 maar weer eens gaan herlezen. 'Nader tot U' bevat 5 lange brieven van Reve aan de lezers van het tijdschrift Tirade (zie afbeeldingen), geschreven in Greonterp in 1964 en 1965. Het boek wordt afgesloten met het hoofdstuk 'Nader tot U' dat bestaat uit 30 Geestelijk Liederen.
Vanaf de 1ste druk in 1966 tot de 19e druk in 1987 verscheen het boek bij Uitgeverij van Oorschot. De drukgeschiedenis is enigszins duister omdat van Oorschot notoir slordig was met druk- en jaartal vermeldingen. Volgens de 'officiële' opgave van van Oorschot beslaat de 'Stoa'-uitgave druk 1 t/m 5 en de 'Eddy Pieter de Boer'-uitgave (rechts) de drukken 6 t/m 14.
Helaas voor de verzamelaar bevat geen van deze uitgaven een drukvermelding. Ook hebben de Stoa-uitgaven allemaal 1966 als jaartal en de EPdB-uitgaven 1969. Drukken kunnen alleen van elkaar onderscheiden worden door middel van kleine verschillen in tekst en typografie. Uit het vergelijken van die verschillen rijst dan weer het vermoeden dat er, in ieder geval van de Stoa-uitgaven, meer dan 5 drukken zijn (of dat er binnen 1 druk nog wijzigingen zijn aangebracht).
Helaas voor de verzamelaar bevat geen van deze uitgaven een drukvermelding. Ook hebben de Stoa-uitgaven allemaal 1966 als jaartal en de EPdB-uitgaven 1969. Drukken kunnen alleen van elkaar onderscheiden worden door middel van kleine verschillen in tekst en typografie. Uit het vergelijken van die verschillen rijst dan weer het vermoeden dat er, in ieder geval van de Stoa-uitgaven, meer dan 5 drukken zijn (of dat er binnen 1 druk nog wijzigingen zijn aangebracht).
Uiteraard geheel persoonlijk maar ik denk dat Reve in 'Nader tot U' op z'n top was qua stijl en oorspronkelijkheid. En hoewel inmiddels 50 jaar geleden geschreven maakt niets in het boek een verouderde indruk. Wat bij herlezing ook opvalt is dat 'Nader tot U' een echt drankboek is. Wat er allemaal precies klopt van de verhalen en herinneringen is onduidelijk maar het beschreven drankgebruik zal amper overdreven zijn. En er werd geen wijn of bier gedronken: het was voornamelijk jenever en andere sterke drank. Reve was in deze jaren dan ook hard op weg naar zijn Grote Delirium in 1966 (in de trein naar Groningen ging het fout, een wekenlange opname in het ziekenhuis van Assen volgde).
Brief aan mijn Bank
19 januari 2018
Met het genre van de reisbrief begon in de jaren 60 Reve's wederopstanding als schrijver. De brieven verschenen bijna allemaal eerst in het tijdschrift Tirade (verbonden aan van Oorschot, Reve's toenmalige uitgeverij) en het merendeel werd gebundeld in 'Op Weg naar het Einde' (1963) en 'Nader tot U' (1966). Door deze boeken werd Reve een bekende schrijver en kon hij ontsnappen aan de armoede van de voorgaande decennia.
Niet alle brieven werden echter opgenomen in de 2 boeken: 'Brief uit Londen' (1961) en 'Brief uit Berlijn' (1962) verschenen wel in Tirade maar verschenen pas weer echt in druk in Deel 6 van 'Verzameld Werk' (2001). Zo ook het vrij onbekende 'Brief Uit Fatima'. Dit verscheen in de bundeling 'Beeldenstrijd tussen Fatima en New Babylon' en daarna eveneens pas weer in Deel 6.
Ook niet opgenomen maar een stuk bekender is het korte 'Brief aan mijn Bank'. Reve schreef deze brief op 8 augustus 1963 in Algericas (Spanje) en naar het schijnt is de brief ook echt verzonden, aan het bijkantoor Nieuwmarkt van de Amsterdamsche Bank. De brief verscheen voor het eerst in druk in 1965, in het eerste nummer van 'Dialoog, tijdschrift voor homofilie en maatschappij'. De tekst werd herdrukt in 'Archief Reve 1961-1980' (1982) en in Deel 2 van 'Verzameld Werk' (1999).
 |
| home | nieuwsarchief | bibliotheek | colofon |